Dlaczego arabika jest taka wyjątkowa?
- wojtekpiotrkopacz
- 27 lis 2020
- 3 minut(y) czytania
Kawowiec Coffea L. jest rośliną użytkową znaną od stuleci ze swoich stymulująco-pobudzają- cych właściwości. Jako roślina uprawna hodowany jest od ok. 575 roku n.e; pierwotnie w Afryce środkowowschodniej [1], następnie rozprzestrzeniając się na nowe kontynenty i środowiska.
Jest to przedstawiciel rodziny marzanowatych liczącej około 450 gatunków, do której zaliczamy również Chinowca lekarskiego (Cinchona officinalis) [2], którego korę stosuje się do wyrobu między innymi toników za- wierających chininę. Rodzaj Coffea L., wchodzący w skład tej rodziny, obejmuje natomiast ponad 100 gatunków, spo- śród których szczególnym zainteresowaniem szczycą się dwa: coffea arabica (Arabika) oraz coffea canephora (Robusta) [3]. Arabika jest wyjątkowym gatunkiem w swoim rodzaju, ponieważ jest to jedyny zarejestrowany tetraploid*. Według P. Lashermesa jest ona rezultatem naturalnej krzyżówki gatunków coffea canephora i coffea eugenioides [4]. Dzięki temu odznacza się wyjątkowymi walorami smakowymi. W przeciwieństwie do innych członków swojego rodzaju rośnie ona powyżej 750-800 m n.p.m. Wpływa to znacząco na wytwarzane przez roślinę nasiona. Są one cięższe, mniejsze od swoich kuzynów, a ponadto dzięki mniejszej ilości szkodników w tej niszy ekologicznej, cała roślina wytwarza nawet czterokrotnie mniejszą zawartość kofeiny w liściach, ziarnach i owocach [5, 6]. Według znawców i kawowych sommelierów, zwanych Q graderami, jest to drugi** najszlachetniejszy gatunek kawowca.
Wracając do sedna wyjątkowości. To czym jest ten tetraploid, zapytacie?! Nazwiemy tak organizm, który posiada cztery zestawy chromosomów homologicznych, prościej mówiąc tych samych [7]. Człowiek jest diploidalny więc posiada parę (2n); gamety (plemniki i komórka jajowa) mają po jednym zestawie (n), dlatego by po ich połączeniu miały dwa zestawy (2n), aby powstał nowy ogranizm. Poliploidalność u zwierząt jest zwykle letalna – organizm nie przeżyje okresu rozwoju, ciąży. U roślin natomiast jest zupełnie inaczej. Nie tylko przeżyją i wykiełkują, ale będą zdolne, poniekąd, do dalszego rozmnażania. Dlaczego tylko poniekąd? Wyjaśniam.
Takie rośliny będą miały większe liście oraz większe kwiaty. Potrafią również wytworzyć większe i bardziej upakowane/zorganizowane owoce; bywają odporne na choroby i pasożyty [8, 9, 10]. Takie owoce są soczystsze, bardziej napakowane smakiem i po prostu lepsze i ciekawsze. Jednak, gdzie plusy tam i minusy. Zwykle roślina nie jest w stanie wytworzyć nasion/pestek lub są one niezdolne do wykiełkowania/bezpłodne, dlatego nie może rozmnażać się sama. W każdym okresie po zbiorach konieczne jest zasadzenie nowych roślin, poprzednie umierają [11]. Pomyślicie, że to bestialskie i nigdy nie tkniecie czegoś takiego? Otóż jest to naturalne u roślin, ba, bez tego nie byłoby wielu współcześnie istniejących zbóż, owoców i warzyw. Nawet masła orzechowego! Przykładów można by było mnożyć: arbuz, pszenica, fistaszki, ziemniaki, truskawki i inne [11]
I kawa nie mogłaby być inna, a dzięki temu możemy cieszyć się wyjątkowym smakiem, zapachem i całą kulturą kawową powstałą podczas tzw. Trzeciej Fali Kawowej, o której jeszcze będę kiedyś rozprawiał 😉
Część posta jest fragmentem moich badań magisterskich, obronionych w tym roku zawartych w pracy pt.:" Analiza jakościowa i ilościowa najważniejszych grup związków tworzących profil smakowy ziarna kawowego. Określenie wpływu parametrów wypału ziarna na ten profil.". Zainteresowanych jej lekturą odsyłam do wiadomości prywatnych 😉 niedługo będzie ona dostępna do wglądu w kilku krakowskich kawiarniach Specialty.
* Drugim tetraploidem jest niedawno spopularyzowana Gesha/Geisha
** Za najszlachetniejszy gatunek uważa się Geshe/Geishe. Jest to gatunek siostrzany, wywodzący się od tego samego praprzodka co Arabika
Schlager N, Weisblatt J, Newton DE, Chemical compounds 2006; 22
Szweykowska A, Botanika JS, Systematyka. Wydawnictwo Naukowe PWN 2007; 2: 102
A Botanist’s Guide to Specialty Coffee. [dostęp 23 marca 2020 10:50]; Dostępny w Internecie: http://scaa.org/index.php?goto=&page=resources&d=a-botanists-guide-to-specialty-coffee
Lashermes P, Combes MC, Robert J, Trouslot P, D’Hont A, Anthony F, Charrier A, Molecular Characterisation and Origin of the Coffea Arabica L. Genome. Molecular and General Genetics MGG 1999; 261: 259-266
Huck CW, Bonn GK, Analysis of caffeine, theobromine and theophylline in coffee by near infrared spectroscopy (NIRS) compared to high-performance liquid chromatography (HPLC) coupled to mass spectrometry. Analytica Chimica Acta 2005; 538: 195-203
Graboń I, Kawa. Instrukcja obsługi najpopularniejszego napoju na świecie. Wydawnictwo Otwarte 2017; 39
Sugden Andrew, 1996, Ilustrowany słownik botaniczny: podstawy botaniki z ilustracjami i objaśnieniami, Wrocław, Warszawa, Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo
Horticulture Groundwork: Benefits of Polyploidy in Plants. [dostęp 22 listopada 2020 19:51]; Dostępy w internecie: https://gardenerdy.com/benefits-of-polyploidy-in-plants/
smn_parajuli., Polyploidy and genome evolution in plants [dostęp 22 listopada 2020 19:58] http://www.authorstream.com/Presentation/smn_parajuli-1821992-polyploidy-genome-evolution-plants/
Thangasamy Saminathan, Padma Nimmakayala, Differential gene expression and alternative splicing between diploid and tetraploid watermelon [dostęp 22 listopada 2020 20:00]; https://www.researchgate.net/publication/269765799_Differential_gene_expression_and_alternative_splicing_between_diploid_and_tetraploid_watermelon
Christine Bradish, Polyploidy – or how do we get seedless fruit? [dostęp 22 listopada 2020 20:13]; https://sustainable-secure-food-blog.com/2019/05/07/polyploidy-or-how-do-we-get-seedless-fruit/
Comments